Vào lúc tập đoàn Nga Rosneft được cho là đã từ bỏ một đề án khai thác dầu khí với Việt Nam tại Biển Đông dưới sức ép nặng nề của Trung Quốc. Nên chăng đây là cơ hội để Việt Nam đẩy mạnh hợp tác với Mỹ, là giải pháp chiến lược đưa ngành dầu khí Việt “thoát Trung”, đồng thời giúp Hà Nội giữ vững ranh giới ở Biển Đông.
Trong bài phân tích “Ý nghĩa chiến lược của công cuộc hợp tác Viêt Mỹ về dầu khí – The Strategic of Vietnam-US Oil and Gas Cooperation” đăng trên chuyên san Nhật Bản The Diplomat vào hôm 7/9, nhà nghiên cứu nhiều kinh nghiệm về Biển Đông chuyên gia Lê Hồng Hiệp đã cho rằng việc tăng cường hợp tác với các tập đoàn dầu khí Mỹ sẽ giúp Việt Nam bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình tại Biển Đông đồng thời là cơ hội tốt để ngành dầu khí Việt Nam “thoát Trung”.
Theo vị chuyên gia này, nhu cầu năng lượng của Việt Nam dự kiến sẽ tăng từ 8,5% đến 9,5% mỗi năm trong vòng 5 năm tới đây. Cùng với yêu cầu giảm sự phụ thuộc vào các nhà máy nhiệt điện than, điều này đã khiến Việt Nam phải tìm các nguồn năng lượng thay thế.
Mỹ đang nổi lên thành một đối tác quan trọng khi Việt Nam đang tìm cách hợp tác với các đối tác có trụ sở tại Hoa Kỳ để phát triển nguồn cung cấp dầu khí và các nhà máy điện chạy bằng khí – một nỗ lực nhằm đưa ngành dầu khí Việt “thoát Trung”.
Việt – Mỹ: Thúc đẩy chiến lược ngành dầu khí
Việt Nam hiện đang làm việc với tập đoàn Mỹ ExxonMobil để phát triển mỏ khí đốt Cá Voi Xanh ngoài khơi bờ biển miền Trung, có trữ lượng ước tính khoảng 150 tỷ mét khối. Khí từ mỏ này sẽ được sử dụng để chạy 3 nhà máy điện khí sẽ xây dựng tại khu kinh tế Dung Quất gần đó.
Vào tháng 11 năm 2019, công ty AES Corp của Mỹ cũng đã giành được sự chấp thuận xây dựng tổ hợp nhiệt điện khí Sơn Mỹ 2 (2,25 GW) tại tỉnh Bình Thuận. Nhà máy sẽ chạy bằng khí hóa lỏng (LNG) nhập khẩu từ Mỹ.
Ngoài Sơn Mỹ 2, Việt Nam hiện đang phát triển 4 dự án điện khí khác sử dụng LNG nhập khẩu là Cà Ná 1, (1,5 GW), Sơn Mỹ 1 (2,25GW), Bạc Liêu (3,2 GW) và Long Sơn 1 (1,2 GW).
Với hàng loạt nhà máy điện chạy bằng khí đốt như trên, Việt Nam tất yếu sẽ phải sẽ phải tăng nhập khẩu khí LNG, một sản phẩm mà Hoa Kỳ hiện đã trở thành nhà xuất khẩu lớn thứ 3 thế giới, chiếm hơn một nửa công suất khí hóa lỏng toàn cầu vào năm ngoái 2019.
Ngành công nghiệp LNG của Mỹ đang phát triển nhanh chóng; và nhu cầu ngày càng tăng của Việt Nam đối với LNG nhập khẩu sẽ mở ra một tiềm năng mới cho hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ.
Dự tính, khi đi vào hoạt động, tổ hợp điện Sơn Mỹ 2 sẽ tạo ra nhu cầu hàng năm đối với LNG của Mỹ trị giá 2 tỷ USD. Đây là một con số đáng kể khi mà trong năm 2019, tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Hoa Kỳ ở mức 14,4 tỷ USD.
Mặc dù có khả năng nhập khẩu LNG từ một số quốc gia khác nhau, Hà Nội đặc biệt quan tâm đến việc hợp tác với các nhà cung cấp của Mỹ, do các hoạt động này giúp cải thiện cán cân thương mại với Mỹ.
Theo Hải quan Việt Nam, Việt Nam đã có thặng dư thương mại 47 tỷ USD với Mỹ trong năm 2019. Việt Nam cam kết cải thiện cán cân thương mại, đặc biệt bằng cách tăng nhập khẩu từ Hoa Kỳ.
Cơ hội ‘thoát Trung’
Hoa Kỳ hiện đóng vai trò chủ chốt giúp Việt Nam đẩy lùi các hành động cưỡng chế của Trung Quốc ở Biển Đông. Ví dụ, trong các cuộc đối đầu song phương lớn ở Biển Đông vào năm 2014 và năm 2019, lập trường ủng hộ của Mỹ đã cho thấy then chốt đói với Hà Nội trong nỗ lực huy động ủng hộ của quốc tế trước hành vi bắt nạt của Trung Quốc.
Cũng theo ông Hiệp, việc hoạt động dầu khí của Việt Nam ở Biển Đông bị Trung Quốc liên tục sách nhiễu trong thời gian gần đây, có thể là cơ hội “tốt” để Hà Nội đưa các công ty Mỹ như ExxonMobil vào tham gia các đề án dầu khí của mình, nhất là khi mà các đối tác ngoại quốc khác không thể “chống lại sự đe doạ của Trung Quốc”.
Sau tập đoàn Tây Ban Nha Repsol bỏ việc khai thác cùng với PetroVietnam ở 3 lô gần Bãi Cỏ Rong, thì đối tác lâu đời của PetroVietnam, là tập đoàn Nga Rosneft cũng đang rút lui trước sức ép của Bắc Kinh.
Gần đây, Hoa Kỳ đã thể hiện lập trường cứng rắn đối với các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc và lên án Bắc Kinh ngăn chặn hoạt động hợp pháp của các quốc gia tranh chấp khác trong vùng biển của họ.
Trong bối cảnh đó, việc hợp tác với các công ty Mỹ để phát triển các nguồn năng lượng hóa thạch có thể là một chiến lược khả thi đối với Hà Nội, vì Washington sẽ sẵn sàng hơn hầu hết các quốc gia khác trong việc hỗ trợ các công ty Hoa Kỳ [khai thác tại Việt Nam] trước sự quấy rối của Trung Quốc.